Niemcy od lat stanowią jeden z najważniejszych punktów odniesienia w Europie, jeśli chodzi o system emerytalny. Mimo że kraj ten oferuje stosunkowo wysokie świadczenia w porównaniu do Polski, wiele osób starszych boryka się z problemami finansowymi. Dlaczego tak się dzieje? Jak działa niemiecki system emerytalny i jakie wyzwania go czekają?

 

Emerytura w Niemczech – trzy filary

Niemiecki system emerytalny opiera się na zróżnicowanym podejściu, które łączy emerytury państwowe, zakładowe i prywatne oszczędności. Pierwszy filar, czyli państwowa emerytura (Gesetzliche Rentenversicherung, GRV), funkcjonuje na zasadzie punktów emerytalnych. Punkty te przyznaje się proporcjonalnie do zarobków – osoba zarabiająca średnią krajową w danym roku otrzymuje 1 punkt. Wartość punktu zależy od regionu: w 2022 roku wynosiła 36,02 euro w Niemczech Zachodnich i 35,52 euro we Wschodnich. Dzięki temu system uwzględnia różnice w wynagrodzeniach, ale prowadzi do wyraźnych dysproporcji w wysokości emerytur.

 

Drugi filar, emerytura zakładowa (betriebliche Altersvorsorge), odgrywa kluczową rolę w niemieckich firmach. Pracodawcy oferują dodatkowe świadczenia emerytalne, które stanowią atrakcyjny dodatek do wynagrodzenia. Zakładowe emerytury szczególnie wspierają osoby zatrudnione w dużych przedsiębiorstwach lub sektorze publicznym, jednak ich brak w małych firmach prowadzi do nierówności.

 

Trzeci filar, czyli prywatne oszczędności, zyskuje na znaczeniu w obliczu wyzwań demograficznych. Niemcy coraz częściej inwestują w prywatne fundusze, ubezpieczenia lub indywidualne plany oszczędnościowe. Programy takie jak Riester-Rente oferują ulgi podatkowe, co zachęca do dodatkowego zabezpieczenia na starość. Mimo to, wiele osób nie ma środków, aby regularnie odkładać na prywatną emeryturę, co utrudnia walkę z ubóstwem wśród seniorów.
 

Emerytura w Niemczech – średnia wysokość

Świadczenia emerytalne w Niemczech zależą od kilku czynników, w tym stażu pracy, wysokości zarobków oraz regionu, w którym emeryt mieszkał i pracował. Osoba z pełnym stażem pracy wynoszącym 45 lat może liczyć na emeryturę w wysokości około 1900 euro brutto miesięcznie, co pozwala na komfortowe życie, zwłaszcza w mniejszych miastach. Jednak nie wszyscy seniorzy mogą osiągnąć taką kwotę.

 

Dla porównania, emeryt w byłych Niemczech Wschodnich, gdzie wynagrodzenia były tradycyjnie niższe, często otrzymuje świadczenie o 40% mniejsze niż osoba pracująca w Zachodnich landach. W 2022 roku średnie roczne dochody wynosiły 37 033 euro we Wschodnich Niemczech i 38 901 euro w Zachodnich, co wpływa na wartość punktów emerytalnych oraz końcową wysokość emerytur.
 

Dodatkowo wielu seniorów z krótszym stażem zawodowym otrzymuje minimalne świadczenia. Przykładem są obcokrajowcy, w tym Polacy, którzy pracowali w Niemczech tylko przez część życia zawodowego. Ich emerytury często wynoszą około 640 euro miesięcznie, co nie wystarcza na pokrycie kosztów życia w dużych miastach, takich jak Berlin czy Monachium.
 

Emerytura w Niemczech – problemy niemieckiego systemu emerytalnego

System emerytalny w Niemczech staje w obliczu poważnych wyzwań, które wynikają głównie z postępującego starzenia się społeczeństwa. Z roku na rok rośnie liczba emerytów, podczas gdy liczba aktywnych zawodowo osób wpłacających składki maleje. Taka struktura demograficzna wymusza konieczność reform, takich jak podniesienie wieku emerytalnego z 65 do 67 lat. Choć krok ten zmniejsza presję finansową na system, spotyka się z oporem społecznym, zwłaszcza wśród osób wykonujących ciężką fizyczną pracę.

 

Ubóstwo wśród seniorów to kolejny poważny problem. W 2024 roku aż 720 tysięcy emerytów korzystało z zasiłków socjalnych (Grundsicherung), ponieważ ich świadczenia nie wystarczały na pokrycie podstawowych wydatków. Wysokie koszty życia, szczególnie w dużych miastach, zmuszają wiele osób starszych do rezygnacji z dodatkowych potrzeb, takich jak opieka zdrowotna czy rekreacja.
 

Nierówności regionalne również pozostają bolączką systemu. Mimo że Niemcy planują całkowite zrównanie emerytur Wschodnich i Zachodnich do 2025 roku, różnice w wysokości świadczeń nadal wpływają na jakość życia seniorów w tych regionach. Osoby z byłego NRD często muszą polegać na zasiłkach, aby związać koniec z końcem, podczas gdy ich rówieśnicy z Zachodnich landów cieszą się znacznie wyższym standardem życia.
 

Niemiecka emerytura dla Polaków

Obcokrajowcy, w tym Polacy, mogą ubiegać się o niemiecką emeryturę, jeśli przepracowali tam co najmniej pięć lat i spełniają inne wymagania, takie jak wiek emerytalny. Warto jednak pamiętać, że świadczenie zależy wyłącznie od okresu pracy w Niemczech. Okresy pracy w Polsce są rozliczane osobno przez ZUS.
 

Porównanie z innymi systemami emerytalnymi

W porównaniu do Polski niemiecki system oferuje wyższe świadczenia, jednak wymaga również wyższych składek. Podczas gdy polska średnia emerytura wynosi około 500–600 euro, niemiecka często przekracza 1000 euro. Mimo to, rosnące koszty życia w Niemczech sprawiają, że wielu seniorów boryka się z trudnościami finansowymi.
 

Wnioski

Niemiecki system emerytalny stoi przed poważnymi wyzwaniami, które wynikają z demografii i rosnących nierówności. Konieczne stają się reformy, które zagwarantują bardziej zrównoważony rozwój systemu oraz zwiększenie wsparcia dla osób o najniższych świadczeniach. Emerytura w Niemczech, choć często wyższa niż w Polsce, nie zawsze zapewniają dostatnie życie, co pokazuje, że wysokość świadczeń to tylko jedna z wielu składowych skutecznego systemu emerytalnego.