Samozatrudnienie w Niemczech, czyli jednoosobowa działalność gospodarcza, powszechnie zwana jest „Gewerbe„, choć to pojęcie szersze i odnosi się do wszelkiej działalności gospodarczej lub handlowej, także w formie spółki. Jest to nieformalna nazwa oznaczająca wpis do ewidencji działalności gospodarczej na terenie Niemiec (Gewerbeanmeldung). Formy prowadzenia działalności są różne, a najpopularniejsza to firma jednego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, tzw. działalność na własny rachunek („Einzelunternehmer”).
Działalność gospodarczą w Niemczech może złożyć każdy pełnoletni obywatel Unii Europejskiej. Rejestracji firmy dokonuje się w urzędzie (w zależności od landu będzie to Gewerbeamt lub Ordnungsamt) lub przez internet. Osoba planująca prowadzenie działalności gospodarczej w Niemczech musi zarejestrować się w urzędzie miejskim lub gminnym jako Gewerbetreibender, tj. osoba prowadząca działalność gospodarczą.
 
 

Samozatrudnienie w Niemczech – prowadzenie działalności budowlanej

 
W przypadku planowanej działalności budowlanej, przedsiębiorca jest zobowiązany do spełnienia określonych wymagań prawnych, takich jak posiadanie odpowiednich licencji czy certyfikatów. Realizacja wybranych usług budowalnych wymaga posiadania odpowiednich certyfikatów lub świadectw. Istnieje lista ponad 40 zawodów w branży budowlanej (jak np. murarz, dekarz, malarz, hydraulik, czy budowniczy dróg), w przypadku których zachodzi obowiązek posiadania dyplomu ukończenia szkoły lub certyfikatu poświadczającego prawo do wykonywania odpowiedniego zawodu. Zgłoszenie świadczenia określonych usług budowlanych, przed podjęciem działalności, winno być złożone do właściwej z uwagi na miejsce realizacji prac budowlanych izby rzemieślniczej (Handwerkskammer) i udokumentowane posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.
 
Po rejestracji w urzędzie, informacja o przedsiębiorcy przesyłana jest automatycznie do właściwego urzędu skarbowego (Finanzamt). Każda działalność gospodarcza w Niemczech rozlicza się na zasadach podobnych do opodatkowania osoby fizycznej. W kraju przyjęty został model liniowo-progresywnej taryfy podatkowej, co oznacza, że wraz ze wzrostem dochodów, zwiększa się ich procentowy udział w podatku. Zwolnione z podatku są dochody nieprzekraczające tzw. „kwoty wolnej”, tj. ustawowo nowelizowanej corocznie wartości (w 2024 r. wynoszącej 11 604 euro). Należy pamiętać, że Gewerbe podlega także opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT).
 

Samozatrudnienie w Niemczech – kwestie ubezpieczenia zdrowotnego

 
Przedsiębiorca budowlany jak każdy przedsiębiorca prowadzący działalność w Niemczech zobowiązany jest do posiadania ubezpieczenia zdrowotnego (Krankenversicherung). Ubezpieczenie takie można wykupić albo od państwa albo od prywatnego ubezpieczyciela. Ponadto, należy mieć na uwadze konieczność opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczeń rentowych i emerytalnych (Rentenversicherung), które dotyczy finansowania przyszłych świadczeń emerytalnych w przypadku osiągnięcia wieku emerytalnego. Dodatkowo obowiązkowe są także, dość istotne w przypadku branży budowlanej z uwagi na jej specyfikę: ubezpieczenie wypadkowe (Unfallversicherung), które chroni przed skutkami wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych, ubezpieczenie od utraty pracy (Arbeitslosenversicherung), które wspiera osoby, które utraciły pracę („zasiłek dla bezrobotnych”), a także ubezpieczenie „opiekuńcze” (Pflegeversicherung), które zapewnia wsparcie finansowe w przypadku konieczności długotrwałej opieki.
 

Samozatrudnienie w Niemczech – podatek od działalności gospodarczej „Gewerbesteuer”

 
Z uwagi na lokalizację prowadzonej działalności oraz jej rodzaj, przedsiębiorca może być dodatkowo zobowiązany do zapłacenia podatku od działalności gospodarczej („Gewerbesteuer”). Jest to lokalny podatek nakładany przez gminę na prowadzenie działalności gospodarczej na jej obszarze.
Istotnym obciążeniem transakcji budowlanych w Niemczech jest tzw. podatek budowlany (Bauabzugsteuer). Wynosi on 15% wartości opłaconej usługi budowlanej i jest odprowadzany przez zleceniobiorcę usługi. W praktyce więc tylko 85% wartości zlecenia otrzymuje podmiot wykonujący usługi. Narzędzie to nie funkcjonuje w Polsce, dlatego dla wielu przedsiębiorców jest zaskoczeniem.
 

Pozostałe przepisy związane z niemieckim rynkiem budowlanym

Niemiecki rynek budowlany obwarowany jest szeregiem przepisów, w tym minimalnych wymogów jakie muszą spełniać przedstawiciele odpowiednich specjalizacji. Realizacja wybranych usług budowalnych wymaga posiadania odpowiednich certyfikatów lub świadectw. Istnieje lista ponad 40 zawodów w branży budowlanej, w przypadku których zachodzi obowiązek posiadania dyplomu ukończenia szkoły lub certyfikatu poświadczającego prawo do wykonywania odpowiedniego zawodu. W całej tej grupie są takie specjalizacje jak np. murarz, dekarz, malarz, hydraulik, czy budowniczy dróg. Polskie dokumenty po uzyskaniu nostryfikacji lub tłumaczenia przysięgłego są uznawane przez niemieckie organy, do których zgłasza się chęć podjęcia określonej działalności. Zgłoszenie, przed podjęciem działalności, winno być złożone do właściwej z uwagi na miejsce realizacji prac budowlanych izby rzemieślniczej (Handwerkskammer).
 

Fundusz SOKA BAU

Pracownicy budowlani w Niemczech podlegają obowiązkowi zgłoszenia do SOKA BAU (Sozialkassen der Bauwirtschaft). Jest to fundusz społeczny obejmujący wszystkie osoby zatrudnione w budownictwie na terenie Niemiec. Dotyczy zarówno firm krajowych, jak i zagranicznych, w tym tych, które delegują pracowników do realizacji kontaktu budowlanego w Niemczech. Fundusz został powołany w celu egzekwowania praw urlopowych dla pracujących w budownictwie, którzy ze względu na częste zmiany pracodawców byli poszkodowani systemowo w procesie przyznawania uprawnień urlopowych. Obecnie każdy zatrudniony w branży ma przynależny urlop w wysokości 1 dnia po przepracowaniu 12 dni. Zgłoszenie pracownika następuje do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu zatrudnienia. Wysokość składki ubezpieczenia naliczana jest od wynagrodzenia brutto pracownika i obecnie wynosi 15,1%.
 

Wnioski

Sektor budowlany w Niemczech podlega szczególnej kontroli i ochronie państwa, gdyż jest uważany za jeden z najbardziej angażujących zdrowie pracowników oraz z uwagi na ścisłe powiązania z koniunkturą gospodarczą obarczony jest dużym ryzykiem zmiany lub utraty pracy.